«Қорғаныс өнеркәсібі және мемлекеттік қорғаныс тапсырысы туралы» Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 18 наурыздағы № 236-VI ҚРЗ Заңына өзгерістер енгізу туралы Қорғаныс-өнеркәсіп кешені кәсіпорындары бірлестігінің ресми мәлімдемесі.
2 жылдын ішінде жұмыс істеген бұл заң өзінің тиімсіздігін, отандық қорғаныс өнеркәсібін дамытуға зияндылығын көрсетті.
2021 жылы Қорғаныс-өнеркәсіп кешені кәсіпорындарының қауымдастығы (ҚӨК) Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттарына аталған заңның мазмұннына назар аударуды сұрап үндеу жолдаған болатын. А.Г. Линник мырза (ол кезде Мәжіліс депутаты) отандық тауар өндірушілердің ұсыныстарына назар аударып, нәтижесінде заңға өзгерістер мен толықтырулар әзірленді.
Ол түзетулерді дайындау жөніндегі жұмыс тобының жетекшісі ретінде отырыстарға объективті түрде төрағалық етті. Алайда бізге белгісіз себептермен Линник мырза күтпеген жерден топ басшысы қызметінен кетіп, ұзақ үзілістен кейін депутат Юлия Владимировна Кучинскаяның басшылығымен жұмыс істей бастадық.
Соңғы 2 жылдағы талқылаулар барысында жұмыс тобы отандық тауар өндірушілердің негізгі талаптарын қабылдамады.
Осы кезеңде Жоғарғы Бас Қолбасшы біздің ұсыныстарымыз бен болжамдарымызды Қазақстан халқына арнаған екі жолдауында, халық алдында сөйлеген сөздерінде бірнеше рет растады.
Біз екі жыл бұрын енгізуді талап еткен осы өзгерістерсіз отандық қорғаныс өнеркәсібін дамыту оны қолдау туралы Қазақстан Республикасы Президентінің алға қойған міндеттерін орындау мүмкін емес екеніне сенімдіміз. Өкінішке орай бұл талаптар екі жыл өтсе де өзекті болып қала береді:
- Ұзақ мерзімді келісімшарттарға рұқсат ету! Қасым-Жомарт Кемелұлы 2023 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауында, отандық өндірушілермен ұзақ мерзімді және off-take келісімшарттар жасау туралы айтты, алайда жұмыс тобы 5 жылға келісімшарт жасау туралы ғана ескертеді.
- Баға белгілеу ережелерінің күшін жою және барлық қорғаныс кәсіпорындарын халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына (ХҚЕС) көшіру! Бұл министрлік қызметкерлерін қаржылық бақылау жөніндегі жұмыстардан босатып, жүктемені жеңілдетер еді. Баға ережелері — бұл кеңестік кезеңдегі анахронизм. Отандық өндірушілер бұл «артықшылықтан» айырылған.
- Мемлекеттік қорғаныс тапсырысын орындау жөніндегі консорциумдарға рұқсат етілсін! Мемлекеттік сатып алу туралы Заңға және Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес Қазақстанның бизнесі қандай да бір тапсырысты орындау үшін консорциумдарға бірігуге құқылы, алайда қорғаныс кәсіпорындары мемлекеттік сатып алу туралы заң бойынша бұл құқықтан айырылған. Бұл жоғары тұрған заңнамалық актілерге қайшы келіп қана қоймай, Қазақстан бизнесін дамытудан, шикізат тартудан айырады және тұтастай алғанда жеткізушілер саны мен бәсекелестік мүмкіндіктерін шектейді.
- Әскери өкілдердің өкілеттіктерін ҚӨК өндіретін өнімнің сапа шеңберімен ғана шектеңіз! Әскери өкілдер институты өндірілетін өнімнің сапасын бағалаумен ғана айналысып, кәсіпорындардың әкімшілік-шаруашылық қызметіне араласпауы керек. Әскери өкілдер коммерциялық құпияны, зияткерлік меншік құпиясын сақтайтын мәліметтерді, кәсіпорын қызметкерлерінің жеке мәліметтерін талап етеді. Көбінесе әскери өкілдердің қаржылық мәліметтерді тексеруге қажетті біліктілігі болмаса да тексеріс жүргізеді, кейін ол сот ісінің басталуына себепші болады. Осы сот процестері бойынша шығындарды кәсіпкерлер өтейді және олар өздерінің дұрыстығын дәлелдегеніне қарамастан шенеуніктер шығынды өтемейді.
- Отандық өнімнің шетелдік жеткізілімдерден басымдығын бекіту! «Мемлекеттік қорғаныс тапсырысы туралы» Заңда және оған енгізілген өзгерістер мен толықтырулар жобасында отандық өндіруші толық қолдауға ие болуы керек.
- Қорғаныс өнеркәсібін дамыту қоры тиімді және нақты жұмыс істейтін болсын! «Мемлекеттік қорғаныс тапсырысы туралы» Заңда бүгінгі күні несие беру мүмкіндігінен айырылған еліміздің қорғаныс саласы кәсіпорындарын қаржылық ынталандырудың және қолдаудың тиімді институтын құруға мүмкіндік беретін ешқандай тетік жоқ, өйткені әскери өндіріске инвестиция салатын екінші деңгейлі бірде-бір банк жоқ. Мемлекет басшысының бұл бөлімдегі тапсырмалары да орындалмай қалды.
Жоғарыда айтылғандарға байланысты біз «Қорғаныс өнеркәсібі және мемлекеттік қорғаныс тәртібі туралы» Заңға өзгерістер мен толықтыруларды дайындау бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстарға көңіліміз толмайды. Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасының орындалуын талап етеміз!
Кәсіпорындар қауымдастығы
Қорғаныс-өнеркәсіп кешені
